YILLIK: Annual of Istanbul Studies

YILLIK: Annual of Istanbul Studies 2 (2020)

İstanbul, birbirine değen, birbirinden uzak, birbirini acıtan, birbirini aşkla seven,
birbirinden kıyasıya nefret eden, umursamaz, hassas, nasırlı, kırılgan hayatların şehridir.
Tarihte de böyledir bu. Şehre yapılanların şiddeti ise yüzyıllar geçtikçe artar. Bugün bu
karmaşanın içinde bir uyum yakalamak, yükselen gökdelenlerin arasında nefes almak,
tarihsel doku, sembolik binalar birer birer yıkılır ya da işlevleri dönüştürülürken şehirle
barışık olmak gittikçe zorlaşmaktadır.

YILLIK 2'nin Meclis bölümündeki iki tematik dosyadan birinin ("Şehri Hayal Etmek") editörlerinin söyledikleri, 2020'nin son döneminde kulağa çok daha doğru geliyor. Çünkü sadece şehrin gökdelenlerinin altında değil, aynı zamanda maskelerimiz altından da nefes almak çok daha zor bir hale geldi ve birbirimizin yakınında nefes almak, kendi sağlımızı olduğu kadar halk sağlığını da riske atıyor. Çiğdem Kafescioğlu'nun ilk sayımızın açılışını, Mustafa Âli'den aktardığı “Bu şehir bir yağmur deryasıdır; “hışm-ı şeh günleri”nde hüsran, korku ve ölüm, veba günlerinde zehir ve kan deryasıdır; azledilenler, fakirlik içinde gözyaşı dökenler için hüzün ve keder deryası[dır]” sözleriyle yapmasının üzerinden sadece birkaç ay geçtikten sonra İstanbul, COVID-19 salgının Türkiye’deki merkezi haline geldi. Salgından kaç kişinin etkilendiği henüz kesin olmasa da hüsran, korku, fakirlik, ölüm, hüzün ve keder hikâyeleri etrafımızı sarmış durumda. Salgın, günümüz şehrine içkin mekânsal ve çevresel eşitsizlikleri derinleştirdi ve kristalize etti.

Kristalize olan bir başka şey de, insanların ve insan olmayanların iç içe varoluşları ve insan olmayan (f)aktörlerin kentsel yaşam üzerindeki etkisi. Küresel salgınların yükselişinin ardındaki başlıca neden insanların yaban hayata olan bitmek tükenmez müdahaleleriyken, İstanbul gibi metropollerde kentsel yeşil alanların yok oluşu ise bu salgınların olumsuz etkisini daha da körükleyen önemli bir etken olarak karşımıza çıkıyor. Bu olanağa sahip olan birçoğumuzun evden çalıştığı bu yılda, sanal yakınlığımızı korumak adına geniş bant, kablosuz ve uydu sistemlerinin fiziksel altyapıları aracılığıyla kurulan ağlara bağımlılığımız şimdiye kadar hiç olmadığı kadar arttı. İstanbul'da yaşamak, çalışmak, sevmek ve ölmek artık tüm bu ağların— insan ve insan olmayan, virüs ve kablosuz—kesişim noktasında bir araya geliyor; tıpkı YILLIK'ın, birbirinden fiziksel olarak uzakta çalışan yazarların, editörlerin, redaktörlerin, dizgicilerin, asistanların ve matbaacıların katkılarıyla çıkarılan 2020 sayısında olduğu gibi.

Pandeminin İstanbul üzerindeki etkisine dair kapsamlı analizler yapmak için henüz erken olabilir, ama YILLIK'ın ikinci sayısı, Fezanur Karaağaçlıoğlu ve Akif Ercihan Yerlioğlu'nun tıp tarihini ele alan makaleleriyle anlamlı bir mercek sunuyor. İlk makale on dokuzuncu yüzyıl Galata-Pera'daki vebaya ilişkin bir çalışmayı okuyucuyla buluştururken, ikinci makale, “’Ne yazdığımı fehm idüp bu fakiri yâd eyleye’: On Sekizinci Yüzyıl Osmanlı Tıp Yazmalarında Metin Dışı Unsurlar" ise Erken Kariyer Makale Ödülümüzün kazananı.

YILLIK İstanbul'un mevcut dönüşümünü kayıt altına alırken tarihsel bakış açılarından faydalanıyor, tıpkı Hasan Sercan Sağlam'ın Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın geçtiğimiz aylarda tartışmalı bir şekilde işletmesini devraldığı ve restore ettiği Galata Kulesi ile ilgili makalesinde olduğu gibi. Serra Akboy-İlk, erken cumhuriyet dönemine ait mimari söylem üzerine yazdığı makalesinde tarihyazımsal bir tartışma geliştirirken, Gábor Fodor İstanbul'da kurulan ilk yabancı araştırma kurumlarından birinin tarihini inceliyor.

Brigitte Pitarakis, Cabinet bölümünde, Suna ve İnan Kıraç Vakfı Koleksiyonu'nda yer alan ve on dokuzuncu yüzyıldan kalma Son Yargı ve İsa’nın İkinci Gelişi temalarını işleyen kâğıt bir ikona üzerinden Bizans ikonografisinin derinlemesine bir okumasını yapıyor.

Meclis'te, Olcay Akyıldız ve Zeynep Uysal'ın editörlüğünü yaptığı ilk tematik dosya, Pera Müzesi'nde 2014 yılında düzenlenen “Şehri Hayal Etmek” sempozyumuna dayanıyor ve Selim Sırrı Kuru, Hatice Aynur, Handan İnci'nin yazılarıyla, Murat Germen’in İstanbul'un son yıllardaki şiddetli dönüşümünü ve bunun yarattığı mekânsal eşitsizlikleri canlı bir şekilde gözler önüne serdiği fotoğraf denemesinden oluşuyor. Meclis'teki ikinci tematik dosya, 2020’de İstanbul’un tarihi mirasına ilişkin belki de en önemli olay olan Ayasofya’nın camiye dönüştürülmesi tartışmalarına tarihsel bir pencere açıyor. Brigitte Pitarakis, Arietta Papaconstantinou ve Koray Durak'ın yazılarının yer aldığı ve Pitarakis’in editörlüğünü üstlendiği bu bölüm, Ayasofya’nın geçmişteki farklı deneyimlenme biçimlerini masaya yatırıyor, zira Papaconstantinou'nun yazdığı gibi "tıpkı dekorasyonunu oluşturan taşlar gibi, ziyaretçileri de imparatorluğun dört bir yanından ve sınırlarının ötesinden geliyordu.” Bu yazılara, Marios Philippides'in şehrin geçmişindeki en önemli tarihlerden biri olan 29 Mayıs 1453’ün “tarihlendirilmesi” üzerine kaleme aldığı makale eşlik ediyor.

YILLIK'ın 2020 sayısında, Bizans'ın modernizmde alımlanmasından Kuzey Amerika müze koleksiyonlarındaki İslam sanatı eserlerine kadar çeşitli konuları ele alan geniş bir yelpazedeki kitap ve sergilerin incelemeleri de yer alıyor. Son olarak, öğrenci asistanlarımızın derlediği İstanbul Kaynakçası, İstanbul hakkındaki güncel araştırmaları bir kez daha bir araya getiriyor.

Şimdi, önümüzde daha iyi bir yıl olması umuduyla, İstanbul'un geçmişini, bugününü ve geleceğini kayıt altına almak için çalışmaya devam ediyoruz.

Yayın Kurulu

YILLIK: Annual of Istanbul Studies 2 (2020) yazılarına erişmek için tıklayın.

Hakemli Makaleler

Fezanur Karaağaçlıoğlu – Exotic and Toxic? Plague in Early Nineteenth-Century Galata-Pera

Akif Ercihan Yerlioğlu – “May Those Who Understand What I Wrote Remember This Humble One”: Paratextual Elements in Eighteenth-Century Ottoman Medical Manuscripts

Hasan Sercan Sağlam – Galata Kulesi’nin Ceneviz Dönemine Yönelik Bir Yeniden Değerlendirme

Serra Akboy-İlk – Building the Architectural Narrative of the Topkapı Kara Ahmed Pasha Mosque Complex in Early Republican Turkey

Gábor Fodor – Harp İstanbul’unda Macar Arkeolojisi: Konstantinopolis Macar Bilim Enstitüsü (1916-1918)

Cabinet

Brigitte Pitarakis – The Naked Soul at the Scales: A Paper Icon in the Suna and İnan Kıraç Foundation Collection

Meclis

Olcay Akyıldız, Zeynep Uysal – Şehri Hayal Etmek: İstanbul Tahayyülleri

Selim Sırrı Kuru – İki Şehrin Şiiri: Gazelde İstanbul ve Galata İkilisi

Hatice Aynur – Tatavlalı Mahremî’nin Şehnâme’sinde Suriçi İstanbul’u

Handan İnci – Hangi İstanbul? Ahmet Hamdi Tanpınar ve Orhan Kemal’in Gözünden Şehre Bakmak

Murat Germen – Şimdilerde Şehir: Hayal Kırıklığı

Brigitte Pitarakis – Hagia Sophia, God’s Chosen Ruler, and St. Nicholas: New Perspectives on the Macedonian Dynasty

Arietta Papaconstantinou – The Sound of a Thousand Tongues: Visitors to Constantinople from the Eastern Provinces in the Sixth Century

Koray Durak – Hapishanede Ayasofya’yı Düşünmek: El-Ömerî ile Balaban’ın Kostantiniyye’deki Ulu Kilise Üzerine Sohbeti / Sayfalar : 185-196PDF

Marios Philippides – The Date of the Conquest of Constantinople: May 29, 1453?

İncelemeler ve İstanbul Kaynakçası

Florin Leonte, Imperial Visions of Late Byzantium: Manuel II Palaiologos and Rhetoric in Purple. İnceleyen: Paul Magdalino

Gülsün Tanyeli, “Hiçbir Üstâd Böyle Kâr Etmemişdir”: Osmanlı İnşaat Teknolojisi Tarihi. İnceleyen: Damla Gürkan-Anar

Zeren Tanındı, Yazıda Âhenk ve Renk: Sadberk Hanım Müzesi Koleksiyonundan Sanatlı Kitaplar, Belgeler ve Hüsn-i Hatlar. İnceleyen: Aslıhan Erkmen

Christopher Houston, Istanbul, City of the Fearless: Urban Activism, Coup d’État and Memory in Turkey. İnceleyen: Sinan Erensü

Priscus, Fragmenta et Excerpta: Attila ve Bizans Tarihi. Çev. ve haz. Turhan Kaçar. İnceleyen: Aslıhan Akışık-Karakullukçu

Ayten Alkan, der., Şehir ve Hayvan. İnceleyen: Onur İnal

Roland Betancourt and Maria Taroutina, der., Byzantium/Modernism: The Byzantine as Method in Modernity. İnceleyen: Przemysław Marciniak

Inspired by the East: How the Islamic World Influenced Western Art. İnceleyen: Leyla Kayhan Elbirlik

Connectivités (Connectivities). İnceleyen: Ekin Can Göksoy

Modernisms: Iranian, Turkish, and Indian Highlights from New York University’s Abby Weed Grey Collection. İnceleyen: Lydia Harrington

İstanbul Kaynakçası 2020. Hazırlayan: Osman Kocabal ve Deniz Özcan

Dergiyi satın almak ya da dergiye abone olmak için lütfen satış temsilcimize yazın.

YILLIK: Annual of Istanbul Studies 1 (2019)

İkinci sayı makale çağrısı için tıklayın.

İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nün akademik yayını olan ve 2012-2018 arasında her yıl yayımlanan İstanbul Araştırmaları Yıllığı / Annual of İstanbul Studies dergisinin mirasını devralan YILLIK, hakemli ve açık erişim bir dergi olarak basılı ve online (DergiPark üzerinden) yayımlanıyor.

YILLIK: Annual of Istanbul Studies 1 (2019) sayısının hakemli makalelerinde, erken modern İstanbul’da dönüşen mekân ve görsellik pratiklerinden 1955 yılında İstanbul’da düzenlenen 10. Bizans Çalışmaları Kongresi’ne kadar çok farklı konu; şehircilik, mimarlık, bilim, müzik tarihi ve tarihyazımı gibi farklı alanlardan gelen yenilikçi bakış açılarıyla ele alınıyor.

Bu sayıdan itibaren her sene, halen öğrenci olan ya da doktoralarını bitirmelerinin üzerinden beş sene geçmemiş yazarlar tarafından yazılmış bir makale, Erken Kariyer Makale Ödülü’yle ödüllendirilecek. Ödülün ilk sahibi, “Silent Guardians of the Regime: The ‘Lost’ Police Stations of the Topkapı Palace” makalesiyle Nilay Özlü oldu, kendisini içtenlikle tebrik ediyoruz!

Derginin yeni bölümlerinden Cabinet’te, Suna ve İnan Kıraç Vakfı (SVIKV) koleksiyonlarından bir eser, alanın uzman bir ismi tarafından kısaca inceleniyor. Bu ilk sayıda Selim S. Kuru, SVIKV Elyazması Koleksiyonu’ndan Baldırzâde Mecmuası içinde bulunan Tacîzâde Cafer Çelebi’ye ait Küsnâme adlı eseri tanıtıyor.

Bir diğer yeni bölüm olan Meclis, hem Suna ve İnan Kıraç Vakfı’nın düzenlediği farklı sözel etkinliklerin bildirilerinin yayımlanabileceği, hem de İstanbul’a dair güncel tartışmalar üzerine eleştirel müdahalelerin yer bulabileceği bir alan olarak tasarlandı. İlk sayıda, Kasım 2018’de Pera Müzesi’nde gerçekleşen “İstanbul ve Müzik” Araştırma Programı (İMAP) Açılış Paneli’nde sunulan bildiriler yer alıyor.

Reviews and Istanbul Bibliography bölümünde, beş kitap ve bir sergi incelemesinin yanı sıra, 2012’den beri her yıl, İstanbul’a dair güncel araştırmaların dökümünü yaptığımız İstanbul Kaynakçası’nı araştırmacıların ilgisine sunuyoruz.

Dergimizin yeni format ve içeriği, yeni yazı çağrısıyla birlikte daha önce sekizinci sayı olarak duyurulmuştu. Ancak derginin isim değişikliği yeni ISSN numarası almamızı ve bu yeni ISSN’yle birinci sayıdan başlamamızı mecbur kıldı. İçeriğin, tasarımın, danışma kurulunun tamamen yenilendiği bu derginin, biriktirmiş olduğu mirasa sahip çıkarak, yeni bir isim ve birinci sayıdan başlaması belki de zaten en doğrusuydu.

Eski ve yeni okurlarımıza, potansiyel yazarlarımıza, tekrar merhaba!

YILLIK: Annual of Istanbul Studies 1 (2019)

İçindekiler

Sunuş

Çiğdem Kafescioğlu – Sokağın, Meydanın, Şehirlilerin Resmi: On Altıncı Yüzyıl Sonu İstanbul’unda Mekân Pratikleri ve Görselliğin Dönüşümü

Hatice Gökçen Özkaya – İstanbul’da On Yedinci Yüzyıl Evlerinde Yaşama Mekânları

Nilay Özlü – Silent Guardians of the Regime: The ‘Lost’ Police Stations of the Topkapı Palace

Ayhan Han – Osmanlı Döneminde Yerebatan Sarnıcı ve Mahallesi

Bilge Ar – İşgal İstanbul’unun Kentsel Dönüşümünü Beyaz Ruslar Üzerinden Okumak

Buket Kitapçı Bayrı – The 10th International Congress of Byzantine Studies, Istanbul, September 15–21, 1955

Hasan Baran Fırat – Dönemlendirme Çalışmaları ve Osmanlı-Türk Müziği Tarihyazımı: Bir Bilanço Denemesi

Cabinet